próba i przejście

Człowiek nie jest jakimś mocnym i trwałym kształtem (to było ideałem starożytności na przekór przeczuciom jej mędrców), jest raczej próbą i przejściem, i niczym innym jak wąską, niebezpieczną kładką między naturą a duchem. Najwewnętrzniejsze przeznaczenie popycha go ku duchowi, ku Bogu, ale najgłębsza tęsknota ciągnie go z powrotem ku naturze, ku matce: między tymi obydwiema potęgami kołysze się z lękliwym drżeniem jego życie. To, co ludzie kiedykolwiek rozumieli przez pojęcie "człowiek", jest tylko przejściową, mieszczańską konwencją. Pewne najsurowsze popędy zostają z tej konwencji usunięte i przepędzone, wymaga się tu trochę świadomości, moralności i odzwierzęcania, na odrobinę ducha nie tylko pozwala, ale wprost się tego żąda. "Człowiek" według tej konwencji jest, podobnie jak każdy ideał mieszczański, kompromisem, nieśmiałą, naiwno-chytrą próbą wykręcenia się z gwałtownych postulatów zarówno złej pramatki - natury, jak uciążliwego praojca - ducha, jest próbą zamieszkania pomiędzy nimi w obojętnej atmosferze pośredniej.(...)
    W wilku stepowym żyło przeczucie, że "człowiek" nie jest czymś już stworzonym, lecz pewnym postulatem ducha, pewną daleką możliwością, budzącą zarówno tęsknotę, jak i obawę, i że maleńką tylko cząstkę tej drogi w strasznych męczarniach, lecz i w ekstazie przebyli jedynie ci, rzadko spotykani, dla których dziś wznoszą szafot, a jutro pomnik ku ich uczczeniu.

Herman Hesse, Traktat o wilku stepowym